Nadmiar żelaza może prowadzić do zatrucia i zaburzeń funkcjonowania organizmu, ponieważ pierwiastek ten odkłada się w narządach wewnętrznych. Pierwszymi objawami wysokiego stężenia tego pierwiastka są: osłabienie, zmęczenie i nadmierna senność.
Przyczyny nadmiaru żelaza
Spis treści
Nadmiar żelaza to stan wywołany wzmożonym wchłanianiem tego pierwiastka z przewodu pokarmowego. Dochodzi wówczas do gromadzenia się żelaza w tkankach organizmu i narządach wewnętrznych, co może wywołać zaburzenia w ich funkcjonowaniu i dokuczliwe dolegliwości.
Przyczyną nadmiaru żelaza może być defekt genetyczny powodujący zaburzenia metaboliczne. Dziecko dziedziczy od rodziców dwa błędne geny HFE, które kontrolują wchłanianie pierwiastka przez komórki w nabłonku jelit. Stan ten nazywa się hemochromatozą przez wiele lat przebiegającą bez żadnych objawów.
Nadmiar żelaza może być spowodowany również:
- błędami dietetycznymi (nadmierną podażą produktów bogatych w żelazo),
- przyjmowaniem suplementów diety zawierających żelazo,
- nadmiernym uwalnianiem żelaza z krwinek czerwonych,
- licznymi przetoczeniami krwi,
- zażywaniem niektórych leków.
Objawy nadmiaru żelaza
Żelazo odkłada się w tkankach organizmu stopniowo, dlatego jego nadmiar przez wiele lat może przebiegać bez żadnych dolegliwości. Pierwsze objawy przypominają raczej niedobór tego pierwiastka.
Pacjent skarży się na zmęczenie, osłabienie, nadmierną senność, brak energii i złe samopoczucie psychiczne. Z czasem pojawiają się także:
- zaburzenia miesiączkowania u kobiet,
- łatwa męczliwość,
- zawroty głowy,
- zmiana zabarwienia skóry (cera staje się szara i ziemista),
- nadmierne wypadanie włosów,
- obniżenie popędu płciowego,
- nieuzasadniony spadek masy ciała,
- bóle stawów,
- nawracające dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Nadmiar żelaza odkłada się w tkankach organizmu, zwłaszcza w wątrobie, trzustce i mięśniu sercowym. Schorzenie to może prowadzić do takich zaburzeń jak: cukrzyca, marskość lub niewydolność wątroby, zapalenie trzustki, zaburzenia rytmu serca i niewydolność serca.
Gromadzenie się tego pierwiastka bywa także przyczyną transformacji nowotworowej komórek, a w konsekwencji pierwotnego raka wątroby.
Diagnostyka nadmiaru żelaza
Każda osoba, która zauważy u siebie niepokojące objawy, powinna udać się do lekarza pierwszego kontaktu w celu wykonania badań laboratoryjnych krwi. W przypadku podejrzenia nadmiaru żelaza zlecane są: morfologia krwi, oznaczenie stężenia żelaza i zdolności jego wiązania przez surowicę oraz poziom ferrytyny.
Testy polegają na pobraniu niewielkiej ilości krwi. Pacjent powinien zgłosić się do laboratorium w godzinach porannych, na czczo. Na kilka dni przed badaniem zalecane jest odstawienie suplementów zawierających żelazo i witaminę C.
Leczenie nadmiaru żelaza
Leczenie nadmiaru żelaza zależy od przyczyny, która wywołała zaburzenie. Terapia choroby genetycznej (hemochromatozy) polega na usunięciu nadmiaru żelaza z organizmu poprzez upusty krwi 1–2 razy w tygodniu.
Pacjent zgłasza się do szpitala, gdzie pobiera się od niego około 500 ml krwi. Tego typu leczenie trwa 2 lata. Zalecane jest powtarzanie zabiegu 2–4 razy w roku przez kolejne kilka lat.
Jest to w pełni bezpieczne, nie powoduje skutków ubocznych i odbywa się pod całkowitą kontrolą personelu medycznego. Uznawane jest także za najbardziej efektywną formę terapii hemochromatozy.
Leczenie wtórnego nadmiaru żelaza opiera się na stosowaniu specjalnej diety. Pacjent powinien przede wszystkim ograniczyć spożycie czerwonego mięsa w diecie i innych produktów bogatych w żelazo (czerwone buraki, soja, fasola, ciecierzyca, groch, żółtka jaj, tofu, ciemne pieczywo). Nie należy ich także łączyć z witaminą C, ponieważ wspomaga ona wchłanianie tego pierwiastka.
W jadłospisie powinny się natomiast znaleźć produkty obniżające poziom żelaza – nabiał, herbata, kawa oraz białe pieczywo, ryż, orzechy, a także świeże owoce i warzywa, które są antyoksydantami.
