Grzybek tybetański, znany także jako grzybek kefirowy lub tybetańskie ziarna kefirowe, wyglądem przypomina różyczki kalafiora, a używa się go do fermentacji mleka. O właściwościach grzybka tybetańskiego oraz o tym, czy każdy powinien go stosować, przeczytasz w poniższym artykule, zapraszam…

Grzybek znany jest pod różnymi nazwami. Być może spotkałaś się z określeniem:

  • grzybek kefirowy
  • tybetańskie ziarna kefirowe

– pod dwoma tymi pojęciami kryje się oczywiście grzybek z tybetu. Nie jest on rośliną, ale skupiskiem bakterii (kultury bakterii), które w symbiotycznych zespołach zachowują się jak jeden organizm.

Pochodzenie grzybka

Jak sama nazwa wskazuje, grzybek pochodzi z Tybetu. Ale uwaga, istnieje jeszcze jedno źródło ziaren kefirowych – Kaukaz.

Warto o tym wiedzieć, ponieważ w obu przypadkach mamy do czynienia z różnymi kulturami bakterii, a co za tym idzie, kefiry wytworzone na bazie ziaren kaukaskich i tybetańskich różnią się właściwościami i składem.

My jednak skoncentrujemy się dzisiaj tylko na grzybku tybetańskim i przedstawimy jego szerokie właściwości…

Tybetańskie ziarna kefirowe

grzybek-tybetański

Tybetańskie ziarna kefirowe są białe lub jasnożółte. Mogą mieć od 5 mm do 3,5 cm średnicy, które luźno powiązane, łudząco przypominają różyczki kalafiora. Ale spokojnie, na pewno nie pomylisz grzybka tybetańskiego z kalafiorem, choćby ze względu na specyficzną woń.

Tybetańskie ziarna charakteryzuje zapach przypominający fermentujące mleko, a to dlatego, że skład grzybka to w ponad 50 procentach bakterie kwasu mlekowego.

Właściwości grzybka tybetańskiego

Grzybek kefirowy posiada szereg właściwości zdrowotnych. Jest to związane z zawartym w nim całym bogactwem witamin z grupy B (B1, B2, B6, B7 i B12), a także witaminą K i D, fosforem, wapniem i kwasem foliowym.

Szczególnie w przypadku problemów związanych z układem pokarmowym sprawdza się świetnie, ponieważ grzybki tybetańskie zawierają dobre PROBIOTYKI.

Ważną właściwością leczniczą grzybka tybetańskiego jest wytwarzanie interferonu, czyli białka zwalczającego wirusy.

Spożycie kefiru pomaga w leczeniu stanów zapalnych organizmu, reguluje przemianę materii (polecany w przypadku zaparć) oraz wspomaga leczenie chorób kardiologicznych. Pomaga też w walce ze „złym” cholesterolem, a także pozytywnie wpływa na nerki i układ moczowy.

Tybetańskie ziarna kefirowe są pomocne w przypadku oparzeń słonecznych (stosowanie zewnętrzne miejscowe). Mówi się też o ich hamującym wpływie na wzrost komórek nowotworowych (brak badań klinicznych).

Jeżeli doświadczasz stanów wyczerpania, cierpisz na bezsenność lub często jesteś poddana silnie stresującym sytuacjom, również możesz wypróbować kefir z grzybka tybetańskiego. Zawarte w ziarnach witaminy łagodzą skutki stresu, eliminują zmęczenie i pomagają w walce z bezsennością.

Podobno grzybek wpływa też korzystnie na libido dlatego, jeśli czujesz mniejszą ochotę na „przytulanie się”, pomyśl o przyrządzeniu tybetańskiego kefiru. Być może kefir okaże się eliksirem młodości, bo jeszcze jedną właściwością grzybka jest opóźnianie procesu starzenia.

Grzybek tybetański a odchudzanie

Jedną z przyczyn problemu ze zrzuceniem wagi jest zbyt wolna przemiana materii. Jako że kefir uzyskany na bazie grzybka tybetańskiego przyspiesza metabolizm i pozytywnie wpływa na cały układ trawienny, stosowanie tego sposobu może przyspieszyć odchudzanie.

Kefir z grzybka możemy pić przez dłuższy okres, bez konieczności robienia przerw w stosowaniu (chociaż ze względu na możliwość uodpornienia się na lecznicze substancje warto je od czasu do czasu robić). Zaleca się picie kefiru przez 20 dni, a następnie 10-dniowy okres przerwy.

Grzybek tybetański – opinie

grzybek-tybetański-odchudzanie

W Internecie można znaleźć bardzo dobre opinie na temat grzybka tybetańskiego. Jedna z internautek pisze:

„Stosuję kefir z grzybka tybetańskiego od trzech miesięcy i zauważyłam dużą poprawę. Nic mnie nie boli, czuję się zdecydowanie lepiej, jestem bardziej wypoczęta i mniej się stresuję. Piję go przez 20 dni, a następnie robię 10 dni przerwy.”

Zdarzają się jednak także takie opinie, które mówią o skutkach ubocznych picia kefiru z grzybka tybetańskiego:

„podczas stosowania nic mnie nie boli, ale mam biegunkę, która ustaje, kiedy przestaję pić kefir”, inna pani wspomina o objawach nad-kwasowości i bólach wątroby podczas stosowania.

Pojawia się więc istotne pytanie: czy grzybek tybetański szkodzi? Jeżeli posiadasz nietolerancję na niektóre pokarmy, to powinnaś uważać…

O ile kefir z grzybka tybetańskiego jest uznawany za napój korzystny dla zdrowia, o tyle każdy z nas posiada inną tolerancję pokarmową. Jeżeli odczuwasz, że przygotowany kefir może Ci szkodzić (dostrzegasz różnicę „sprzed” stosowania i „po”), powinnaś przerwać picie kefiru i skonsultować dolegliwości z lekarzem.

Ze względu na bardzo złożoną i trudną do zidentyfikowania mikroflorę tybetańskich ziaren kefirowych, szczególną ostrożność powinny zachować osoby o osłabionym układzie pokarmowym oraz kobiety w ciąży. W takich  przypadkach konsultacja lekarska jest konieczna.

Przeciwwskazania do stosowania grzybka tybetańskiego:

  • osoby nadużywające alkoholu
  • pacjenci przyjmujący antybiotyk
  • cukrzycy i osoby przyjmujące insulinę ze względu na ryzyko hipoglikemii
  • osoby z nietolerancją laktozy

Grzybek tybetański – ile kosztuje i gdzie go kupić?

Grzybek kefirowy możesz zamówić w sklepach internetowych. Jest wiele stron, które oferują sprzedaż tybetańskich ziaren. Najlepiej jednak kierować się opiniami osób, które grzybka już przetestowały, bo to one mogą polecić sprawdzone hodowle.

Ceny są bardzo zróżnicowane. Można przyjąć, że tam, gdzie wyższa cena, tam możemy mieć do czynienia z profesjonalną hodowlą. Pamiętajmy, że wyhodowanie grzybka jest bardzo czasochłonne i pracochłonne.

Jeżeli zamawiamy ziarna z hodowli, która utrzymuje sterylne warunki wytwarzania grzybka (a tylko z takiej zamawiajmy!), przygotujmy się, że zapłacimy więcej. Ceny wahają się od 5 do 20 złotych.

Grzybek tybetański – skutki uboczne

grzybek-tybetański-skutki-uboczne

Bardzo ważną rzeczą przed rozpoczęciem stosowania kefiru z grzybków tybetańskich jest sprawdzenie, czy możemy go przyjmować. Jeżeli po wypiciu kefiru wystąpią jakiekolwiek dolegliwości, należy zaprzestać stosowania i skontaktować się z lekarzem.

Uważa się, że kefir z grzybka tybetańskiego jest bezpieczny, a nawet korzystny dla zdrowia, ale nie należy z nim na początku przesadzać, ponieważ może spowodować spowolnienie perystaltyki jelit.

Ważne więc, żeby rozpocząć picie kefiru od mniejszych dawek i stopniowo je zwiększać. Niektórzy ludzie nie powinni w ogóle pić takiego napoju – na przykład osoby chore na cukrzycę, ponieważ skutkiem ubocznym jest poważne ryzyko hipoglikemii.

Z kolei osoby nietolerujące laktozę, mogą się spodziewać typowych skutków jak po wypiciu zwykłego mleka.

Grzybek tybetański – jak hodować?

Jeżeli wypróbowałaś już kefir z ziaren tybetańskich i wiesz, że to Twój sposób na zdrowie, mamy dobrą wiadomość – nie musisz sprowadzać go z dalekiego Tybetu. Poniżej przedstawiamy instrukcję krok po kroku jak wyhodować kefir w warunkach domowych.

jak-zrobić-grzybek-tybetański

Co ważne, jeżeli zdecydujesz się na samodzielną hodowlę dla własnych potrzeb, powinnaś zadbać o sterylność warunków, ponieważ istnieje spore ryzyko skażenia kefiru grzybami chorobotwórczymi, które są szczególnie zagrażające dla osób o obniżonej odporności.

Do hodowli grzybka tybetańskiego wyznacz pomieszczenie o temperaturze pokojowej (nie mniej niż 18 stopni, nie więcej niż 25 stopni C). Przygotuj naczynie, które nie wejdzie w reakcję z cieczą, starter kefirowych ziaren tybetańskich oraz mleko nieodtłuszczone (UWAGA: w mleku UHT brakuje bakterii, dlatego wybierz mleko pasteryzowane).

Będziesz potrzebowała też sitka (durszlak) oraz łyżkę – ważne, żeby były wykonane z materiału niemetalowego (drewniane, plastikowe).

  1. Dokładnie przepłucz ziarna tybetańskie w zimnej wodzie. Użyj do tego celu durszlaka lub sitka.
  2. Wsyp do naczynia dwie łyżeczki ziaren i zalej szklanką nieprzegotowanego mleka
  3. Zabezpiecz naczynie przed zanieczyszczeniami – przykryj filtrem lub gazą i odstaw w ciepłe miejsce na całą dobę, po tym czasie przemieszaj łyżką
  4. Po przecedzeniu przez sitko kefir jest gotowy do wypicia

UWAGA! Nie wyrzucaj grzybka. Wykorzystasz go do wytworzenia następnych porcji. Wystarczy powtórzyć cały proces od nowa. Zacznij od przepłukania ziaren zimną wodą, a dalej postępuj według powyższych instrukcji. Grzybek będzie zwiększał swoją objętość o ok. 1/3 w skali tygodnia.

Ciekawostka: Jeżeli zalejesz grzybka tybetańskiego mniejszą ilością mleka, skrócisz czas wytworzenia kefiru z 24 nawet do 8 godzin.

Jak widzisz, hodowanie grzybka tybetańskiego nie jest AŻ tak skomplikowane…

Jak przechowywać grzybek tybetański?

grzybek-tybetański-hodowla

Przechowywanie ziaren grzybka tybetańskiego powinno się odbywać z wykorzystaniem pojemników z tworzyw obojętnych, czyli takich, które nie wejdą w reakcje z kwasem organicznym kefiru. Najlepsze więc będą naczynia szklane (np. zwykły słoik), porcelanowe lub drewniane.

Zdecydowanie nie powinnaś przechowywać ziaren w naczyniu metalowym (garnki, metalowe miski) – istnieje ryzyko reakcji i przeniknięcia szkodliwych jonów metali do cieczy.

Tak jak pisaliśmy, grzybka należy przechowywać zalanego mlekiem w temperaturze pokojowej. Nawet jeżeli tymczasowo nie pijemy kefiru, grzybek musi przebywać w mleku (mleko wylewamy, grzybka płuczemy w zimnej wodzie i zalewamy ponownie).

Jak zamrozić grzybka tybetańskiego?

Hodowla grzybka tybetańskiego i konieczność codziennej wymiany mleka (nawet jeśli chwilowo nie pijemy kefiru) wymaga systematyczności i stałej obecności w domu. Co, jeśli planujemy wyjazd i nie mamy komu powierzyć doglądania hodowli? Możesz go po prostu zamrozić.

Zamrożony grzybek tybetański może przebywać w zamrażarce tak długo, jak tego potrzebujesz. Jeżeli zamierzasz powrócić do hodowli, wystarczy, że zalejesz go mlekiem. Po kilku dniach będzie gotowy do dalszej produkcji tybetańskiego kefiru.

Podsumowanie

Grzybek zasłynął jako skuteczny środek na odchudzanie i faktycznie, ze względu na swoje właściwości wspomagające metabolizm jest chętnie stosowanym dodatkiem w procesie zrzucania zbędnych kilogramów.

Warto też wiedzieć, że posiada on również inne właściwości lecznicze, które poprawią Twoje zdrowie. Pojawiają się głosy, że grzybek pozytywnie wpływa na układ pokarmowy, układ immunologiczny i układ odpornościowy, a jak powszechnie wiadomo, prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego jest kulczowe dla naszego zdrowia!

Z danych literaturowych wynika również, że spożywanie kefiru może obniżyć zbyt wysokie nadciśnienie tętnicze. Ponadto spożywanie kefiru z grzybka tybetańskiego może obniżyć cholesterol LDL oraz reguluje pracę serca.

Jak widzisz, spożycie kefiru z grzybka tybetańskiego jest w stanie bardzo mocno wpłynąć na Twoje zdrowie i samopoczucie, a wszystko dzięki zawartości dobrych bakterii i drożdży.

Wybrane specjalnie dla Ciebie:

52 Udostępnień
Portal KOBIECO.PL to nowoczesne spojrzenie na kobiecy świat. Portal kieruje swoje treści dla kobiet. Poruszamy następujące tematy z życia kobiet: Życie, Inspiracje, Moda, Zdrowie, Uroda, Fit, Fitness, Podróże i Finanse.

21 KOMENTARZE

  1. W takim razie cena grzyba tybetańskiego nie jest wcale taka przerażająca, zastanawiam się czy ktoś z Was kto używa grzybka, może polecić miejsca zaufane, gdzie kupić można właśnie produkt wysokiej jakości? widziałam grzybek tybetański na allegro ale jakoś sprzedawca miał mało transakcji więc odpuściłam zakup. Bardzo proszę o informację osoby czytające mój komentarz, gdzie najlepiej kupić grzybek tybetański – możecie pisać do mnie na warnia@gmail.com będę wdzięczna za wskazanie źródła gdzie można go kupić.

  2. Wow kefir domowej roboty? przepis jest bardzo łatwy, wystarczy w takim razie kupić ziarna tybetańskie, kupić mleko, ziarna zanurzyć w mleku i czekać 24 godziny… Zakup ziaren tybetańskich to w takim razie jednorazowy zakup, bo ponoć grzybek tybetański nigdy się nie skończy, ziarna które użyło się do zrobienia kefiru, można odcedzić i użyć ponownie. Podoba mi się takie rozwiązanie… Trochę pogooglowałam jak wygląda proces fermentacji grzyba tybetańskiego i mleka. Za samą fermentację mleka odpowiadają generalnie specyficzne mikroorganizmy, koegzystują one jako grzybki kefirowe czy jak kto woli grzybki jogów hinduskich, wyglądają trochę jak ziarenka rozgotowanego ryżu i mają nieregularny kształt… Ciekawa sprawa.

  3. Kefir jest bardzo zdrowy, większość ludzi nawet nie zdaje sobie sprawy z tego jak zdrowy kefir jest i jaką pełni rolę w codziennej diecie i funkcjonowaniu naszego organizmu. Regularne spożywanie kefiru tybetańskiego reguluje przemianę materii w naszym ciele, kefir pomaga wyleczyć choroby układu krążenia, naczyń wieńcowych i serca! Kefir rozkłada na cząsteczki zły cholesterol, o czym redakcja pisze w artykule, kefir wytwarza antybiotyki naturalne, są one zdrowe i bezpieczne, spożywanie kefiru leczy stany zapalne które pojawiają się w ciele człowieka, Kefir z grzybka tybetańskiego hamuje wzrost komórek nowotworowych – to bardzo ważna zaleta. Kefir tybetański produkuje interferon, jest bardzo znana i bardzo lubiana substancja zwalczająca wirusy pojawiające się w ciele człowieka, Kefir z grzybka tybetańskiego reguluje poziom glukozy we krwi oraz reguluje ciśnienie tętnicze, dzięki kefirowi można leczyć śledzionę, wątrobę, trzustkę – czyli narządy które najbardziej cierpią przy niezdrowej tłustej diecie! Nawet problemy z oddawaniem moczu mogą ustąpić gdy włączysz do diety kefir z grzybka…. i to jeszcze nie wszystkie właściwości grzybka tybetańskiego które znalazłam, resztę poszukajcie sami ;)

  4. Kupiłam kiedyś grzybka tybetańskiego, dostałam go w saszetce, było w niej nawet trochę mleka, to sposób na zabezpieczenie ziarenek tybetańskich. Poza tym niższa temperatura ziaren tybetańskich powoduje spowolnienie jego metabolizmu i dlatego warto właśnie tak go wysyłać, w odrobinie mleka.

  5. Bardzo podobają mi się właściwości grzybka tybetańskiego. Mam zamiar kupić ziarna i przyżądzić kefir domowej roboty :-) z wyhodowaniem sobie na pewno poradzę bo instrukcja krok po kroku jest bardzo czytelna. Mam problemy z zaparciami które być może powoduje stres w pracy (pracuję w księgowości). Więc jeśli te tubetańskie ziarna mi na to pomogą to dlaczego by nie spróbować…

  6. Ja kefir z grzybka tybetańskiego robię w ten sposób. Oczywiście żeby grzybki powstały, to musicie używać naczyń szklanych lub drewnianych, metalowe naczynia odpadają zupełnie. Zwykle ziarenka tybetańskie umieszczam w słoiku i zalewam mlekiem nie odtłuszczonym. Proporcje mogą być różne, ja na 1 łyżkę ziaren tybetańskich wlewam do słoika szklankę mleka. Jeżeli szybko potrzebujesz kefir z grzybków tybetańskich to wsyp do słoika więcej ziaren a mniej mleka. Nie ma co trzymać mikstury dłużej aby dojrzewała bo kefir zrobi się bardzo kwaśny a powinien mieć tylko trochę kwasowości przecież. Ważne aby wierzch słoika w którym są mleko i ziarna tybetańskie przykryć czymś co “oddycha” takie nakrycie musi pozwolić wytwarzanym się podczas fermentacji gazom – odparować. Bardzo dobrze sprawdzają się gaza i filtr do kawy :-). Kefir z ziaren tybetańskich może trwać czasem dłużej czasem krócej, zależy to także od temperatury otoczenia, najlepiej do produkcji grzybka tybetańskiego sprawdza się temperatura pokojowa. A czas fermentacji grzybka tybetańskiego waha się od 12 do 24 godzin.

  7. np. żeby przyspieszyć fermentowanie grzybka tybetańskiego trzeba np. słoik z mlekiem i ziarnami wystawić na działanie promieni słonecznych, można położyć słoik na parapet np. Wtedy tylko wypatruj czy mleko gęstnieje i gdy zauważysz że coś się dzieje (fermentacja) to kefir tybetański jest gotowy do spożycia :). Nie wolno zapomnieć o odcedzeniu ziaren grzybka tybetańskiego od wytworzonego kefiru bo można użyć te same ziarna kolejnym razem. A jak przechowywać grzybek tybetański? oczywiście w lodówce! Zastosowanie grzybka w kuchni jest też bardzo szerokie, nie musicie pić samego kefiru bo wam się szybko zbrzydnie. Polecam wykorzystanie grzybka do zrobienia różnych koktajli. Wystarczy że zmiksujecie świeże lub mrożone owoce z grzybkiem tybetańskim. Można też zmiksować grzybek z siemieniem lnianym czy np. otrębami. Idealne sposób na szybkie wysokojakościowe śniadanie :D Czytałam gdzieś na forum, że ciekawie działają maseczki z grzybka tybetańskiego albo inne kosmetyki do ciała.

  8. Jakie dolegliwości może powodować spożywanie grzybka tybetańskiego oprócz tych które autorka wspomina w artykule? Słyszałam, że grzybek tybetański zawiera w sobie pewne drożdże i bakterie, a to w połączeniu ze schorzeniami które powodują silne osłabiony system immunologiczny, może spowodować liczne infekcje. Wtedy zamiast sobie pomóc spożywając grzybka, narobimy jeszcze więcej szkód w organizmie :/ Więc nie zawsze ten mleczny napój fermentowany sprawdzi się… trzeba zawsze pamiętać, że spożywanie takich produktów zawsze ma jakieś przeciwwskazania. Jeśli nie wiecie gdzie kupić grzybka tybetańskiego, to polecam zakup na allegro, cena grzybka to 10 zł + przesyłka, więc dość tanio a starczy na długo długo… Ciekawe czy zwykły tradycyjny jogurt jest lepszy od jogurtu z ziaren grzybka tybetańskiego?

  9. Grzybek tybetański to probiotyk! kefir posiada bardzo zróżnicowaną mikroflorę i trudno uzyskać takim sam kefir w “sztucznych” warunkach. Obecnie w grzybku mikroorganizmy to np: bakterie ze szczepu lactobacillus, bakterie leuconostoc, bifidobakterie, bakterie ze szczepu lactococcus, paciorkowce zieleniejące, różne gatunki drożdży fermentujących i bakterie kwasu octowego tzw. acetobacter. Takie mikroorganizmy idealnie uzupełniają florę bakteryjną jelit i naszego organizmu. Jeśli więc dostarczymy wszystkie te symbiotyczne bakterie do jelit to pomożemy im w trawieniu i wydalaniu ciężkich do strawienia resztek żywności. Spożywanie grzybka tybetańskiego zwiększa odporność organizmu na patogeny. Kefir ma właściwości przeciwbakteryjne, antynowotworowe i przeciwzapalne. Regularne picie napoju z grzybka tybetańskiego z impetem zwiększy szybkość leczenia grzybicy jeśli na nią cierpimy.

  10. Polecam wegański kefir z grzybka tybetańskiego, zalewamy wtedy ziarna z tybetu mlekiem sojowym a nie zwykłym mlekiem nieodtłuszczonym. Oprócz mleka sojowego można zastosować mleko kokosowe lub migdałowe. Znane mi są przypadki że ludzie robią z grzybka chłodnik tybetański i biały ser. Nawet w wypiekanie chleba można zaangażować grzyby tybetańskie !!!

  11. Polećcie jakieś ciekawe przepisy na grzybek tybetański, piję kefir od jakiegoś czasu i zaczyna mi się nudzić, działa dobrze, czuję się dużo lepiej, miałam problemy z metabolizmem, jest lepiej ale tak jak wspomniałam, zaczyna mnie cofać od tego kefiru, pilnie potrzebuję przepis na grzybki tybetańskie, chcę urozmaicić sobie jadłospis spożywania grzybka. Z góry dzięki!

  12. Najbardziej ciekawiło mnie przechowywanie grzybka tybetańskiego, kupiłam ziarna i zalałam mlekiem, powstała taka duża ilość że nie jestem w stanie go zjeść, fajnie że można go zamrozić – dziękuję za TIPa!!!!!

  13. Myślałam, że zastanę tu opinie negatywne na temat tybetańskiego grzybka ale jest inaczej, w takim razie warto spróbować włączy go do diety bo go tylko chwalą… dam znać czy są jakieś efekty spożywania grzybka tybetańskiego :*

  14. Grzybek tybetański właściwości lecznicze ma i to zostało udowodnione, stosuję go może nie do jedzenia ale nakładam na twarz w formie maseczki tybetańskiej. Można potraktować go też jako balsam do ciała…

  15. Pytanie za 100 punktów, grzybek tybetański a karmienie piersią :P można? nie można? czy grzybek tybetański może zaszkodzić? było okej gdy byłam w ciąży ale teraz nie wiem czy mogę pić kefir gdy karmię dzieciątko piersią :/

  16. Ile pić dziennie grzybka tybetańskiego? pewnie kefir szybko mi się znudzi ale mam zamiar poszukac też w internecie jakieś przepisy kulinarne na wykorzystanie grzybka w nieco inny sposób niż sam kefir, fajnie wypadają różne koktajle, mnogość opcji jest nieograniczona…to co, ile pić grzybka na dzień?

  17. ziarna kefirowe gdzie kupić najlepiej? ktoś u góry polecał allegro, zajrzałam tam ale nie ma nic ciekawego, jest jeden sprzedawca ale ma mało komentarzy…

    • Ziarna kefirowe kupiłam kilka razy w sklepie internetowym ze zdrową żywnością, na Allegro tak jak piszesz nie ma nic ciekawego obecnie. Pa :-)

  18. czy kefir jest zdrowy ? jakie ilości kefiru trzeba pić dziennie żeby zauważyć jakieś pozytywne skutki?

  19. Jest świetny w smaku i bardzo szybko rośnie. Pomógł mi na cholesterol i polecam go teraz w rodzinie :)

Możliwość dodawania komentarzy nie jest dostępna.